Column bij een lustrum: AL 20 JAAR OP DE BRES VOOR DE GEMEENTEJURIST
Geschreven door: Ger Krol, oprichter BGJ en John Olivier, oprichter VJK
Ger Krol en John Olivier zijn oprichters van respectievelijk de Beroepsopleiding Gemeentejuristen (BGJ) en de Vereniging voor Juridische Kwaliteitszorg Lokaal Bestuur (VJK). Deze organisaties staan al 20 jaar op de bres voor de gemeentejurist, schrijven zij in een column ter gelegenheid van het vierde lustrum. “En die zullen zich daarvoor ook in de toekomst blijven inzetten.”
De rechtsstaat heeft mede als functie de burgers te beschermen tegen de overheid. Deze functie staat volgens velen onder druk blijkens recente ontwikkelingen als die inzake de handhaving van het toeslagenbeleid door de belastingen, de handhaving van het uitkeringenbeleid door de gemeenten, en de rol die algoritmen spelen bij het vervangen van ambtelijke en bestuurlijke belangenafwegingen.
Bij deze ontwikkelingen gaat het (in elk geval ook) om staatsrechtelijke, gemeenterechtelijke en bestuursrechtelijke principes. Het gaat ook om niets minder dan het terugbrengen van de redelijkheid en billijkheid als leidend motief.
Die opdracht geldt het rijk en de rijksjuristen, maar zeker ook de gemeenten en de gemeentejuristen. Die opdracht geldt niet alleen de juridische adviseurs, maar ook de regelgevers, de bezwarenbehandelaars en de handhavers.
En behalve om de beginselen van de rechtsstaat en de ars bona et aequi gaat het tegelijk om concrete zeer interessante juridische vraagstukken. Kent u bijvoorbeeld al de verschillen tussen algoritmen en beleidsregels? Hoe regel je maatwerk in een verordening, en hoe pas je maatwerk toe bij handhaving?
Enkele jaren terug hebben VJK en BGJ, samen met de VNG, de Handleiding Strategisch juridisch opleidingsbeleid uitgebracht. Daarin worden niet alleen suggesties gedaan voor een juridisch opleidingsbeleid, maar ook wordt onder meer gepleit voor een versterking van de positie van de gemeentejuristen en de verbetering van hun imago. Zo werd bepleit om als gemeentelijke juridische beroepsgroep zo veel mogelijk als herkenbare eenheid op te treden en te werken vanuit een gedeelde visie. En een portefeuillehouder Juridische Zaken in het college kan ook helpen om de strategisch juridische inbreng te waarborgen. Hierbij kan met name aan de burgemeester worden gedacht.
De gemeentelijke juridische kwaliteit staat of valt met de kwaliteit van de gemeentejuristen. In 2019 hebben G40, VNG en VJK een intentieverklaring ondertekend waarin gesteld wordt dat inspanningen zullen worden gepleegd voor de doorontwikkeling van het opleidingsaanbod voor de gemeentejurist. In dat aanbod legt volgens de ondertekenaars de beroepsopleiding het fundament. Gepleit wordt bijvoorbeeld ook voor een systeem van permanente educatie. Daarbij kan, naar het voorbeeld van onder andere de advocatuur, een puntensysteem een ondersteunende rol spelen. Ook is volgens de intentieverklaring aandacht nodig voor de verbetering van de positie van de gemeentejuristen.
Dit zijn doelen waar de VJK en de BGJ zich al 20 jaar voor inzetten. En die zullen zich daarvoor ook in de toekomst blijven inzetten.
Voor de hoogstnoodzakelijke borging van de juridische kwaliteit zijn een goede (basis- en permanente) opleiding en een goede positionering van de gemeentejuristen vereist. Het is hoog tijd dat daarvoor nu in alle gemeenten concrete acties worden ondernomen.
De gemeentejuristen moeten daarbij trouwens ook zelf in actie komen.
Bij de VNG is een Werkgroep Next Level Gemeentejurist actief die de goede voornemens uit de hiervoor genoemde intentieverklaring handen en voeten gaat geven.
Misschien is het om te beginnen een goed idee dat Next Level gaat pleiten voor assertieve portefeuillehouders Strategisch-Juridische Zaken bij de gemeenten, maar ook bij de G40 en bij de VNG. Die kunnen sturing geven aan het bovengenoemde streven naar het weer centraal stellen van de rechtsstaat en de ars boni et aequi. Daartoe zouden zij de juridische kwaliteit in de gemeenten kunnen gaan optimaliseren.
In de gemeenten zelf is het verder zaak dat actieplannen worden ontwikkeld die gebaseerd zijn op een paar basale uitgangspunten.
Die uitgangspunten zijn:
- gemeentelijke juridische kwaliteit staat of valt met de kwaliteit van de gemeentejuristen en van hun positionering en rollen binnen de gemeentelijke organisatie;
- er wordt een juridisch opleidingsbeleid beleid ontwikkeld, dat wordt ondersteund met een puntensysteem;
- juristen die een bijzondere opleidingsprestatie leveren worden daarvoor op passende wijze beloond.
Ger Krol, oprichter BGJ
John Olivier, oprichter VJK